Ο Ελληνισμός της Καπαδοκίας φιλοξενείται στη Νέα Καρβάλη Καβάλας
Το μουσείο βρίσκεται στη Νέα Καρβάλη, ένα προσφυγικό χωριό που απέχει 8 χλμ. από την Καβάλα πάνω στην παλιά Εθνική Οδό Καβάλας-Ξάνθης. Στο χωριό αυτό η τοπική νεολαία ίδρυσε το 1981 τη Στέγη Πολιτισμού Νέας Καρβάλης με σκοπό την πολιτιστική ανάπτυξη και τη βελτίωση της ζωής των Καρβαλιωτών. Ταυτόχρονα ξεκίνησαν να συλλέγουν κειμήλια του παρελθόντος και αντικείμενα της καθημερινής ζωής, όπως έγγραφα, βιβλία, φωτογραφίες, παραδοσιακές στολές, εικόνες, εκκλησιαστικές εικόνες και αντικείμενα λαικού πολιτισμού.
Η Στέγη Καρβάλης ίδρυσε το 1995 το Κέντρο Καππαδοκικών Μελετών και το Ιστορικό και Εθνολογικό Μουσείο του Ελληνοκαππαδοκικού Πολιτισμού. Το μουσείο στεγάζεται σε σύγχρονο κτήριο στο κέντρο του χωριού, πίσω ακριβώς από τον ιερό ναό Αγίου Γρηγορίου, όπου φυλάσσεται το σκήνωμα του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου από τη Ναζιανζό.
Σκοπός της λειτουργίας του μουσείου είναι η διαφύλαξη και η διάδοση του καππαδοκικού Ελληνισμού. Εκθέτει γυναικείες και ανδρικές φορεσιές της Καππαδοκίας, τις τσουχάδες (γιορτινές και γαμήλιες), που συνήθως κατασκευάζονταν σε εργαστήρια μοναχών, οι οποίοι τις κεντούσαν, χαράσσοντας σε αυτές, με σύρμα ή με κορδόνι, βυζαντινά σύμβολα, χαλιά καππαδοκικά διακοσμημένα με λιοντάρια και με πλατανόφυλλα.
Επίσης την καππαδοκική λύρα κεμενί, εργαλεία και αντικείμενα από τις ασχολίες των ανδρών (γεωργοί, έμποροι, παπλωματάδες και αγγειοπλάστες), καππαδοκικά αγγεία, τα ονομαζόμενα λικ λικ, κατασκευασμένα και ζωγραφισμένα με περίτεχνο τρόπο που χρησίμευαν ως κανάτες νερού και κρασιού. Μοναδικό στο είδος του είναι ένα κεραμικό, που δείχνει τη δύναμη του καλού και του κακού και μάλλον είναι αντιπροσωπευτικό της μετάβασης από την ειδωλολατρία στο Χριστιανισμό στην περιοχή της Καππαδοκίας.
Πολύ σημαντικά είναι τα εκκλησιαστικά κειμήλια και ιερά σκεύη των εκκλησιών της Καππαδοκίας που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες το 1924, καθώς και παλιές εφημερίδες, περιοδικά, σχολικά βιβλία γραμμένα στα καραμανλίδικα, δηλαδή στα τουρκικά με ελληνική γραφή. Στο Μουσείο υπάρχει και μια σπάνια συλλογή βιβλίων (14ου, 15ου αι. και 18ου και 19ου αι.) από τα τότε γνωστά τυπογραφεία (Πατριαρχικό τυπογραφείο Κωνσταντινούπολης, Βενετίας, Ιεροσολύμων, Σμύρνης, Μόσχας, Αλεξάνδρειας). Όλα αυτά είναι ενδεικτικά του τρόπου ζωής του ελληνικού πληθυσμού που ζούσε στα βάθη της Μικράς Ασίας και ειδικότερα στην Καρβάλη της Καππαδοκίας. Τέλος υπάρχουν προθήκες με αντικείμενα από τον πολιτισμό των Χετταίων, ενός αρχαίου πολιτισμού που είχε αναπτυχθεί στην περιοχή της Καππαδοκίας.
Το 1997 τιμήθηκε από την Ευρωπαική Ενωση με τον τίτλο του «Μουσείο της Χρονιάς». Προσφέρει εκπαιδευτικά προγράμματα σε παιδιά σχολικής ηλικίας με κύριο θέμα το χαλί και την κατασκευή του.
