Το Αρχαιολογικό Μουσείο Καβάλας υπάγεται στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας – Θάσου. Ιδρύθηκε το 1934, αν και λειτουργεί στη σημερινή του κατάσταση από το 1964, όταν μεταστεγάστηκε σε νέο κτήριο στην παραλία που κτίστηκε το 1963. Η τελευταία επέκτασή του έγινε στα τέλη της δεκαετείας του 2000 για να δημιουργηθεί χώρος για μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις. Είναι το κεντρικό αρχαιολογικό μουσείο της Ανατολικής Μακεδονίας.
Το κτίριο που το φιλοξενεί είναι έργο των αρχιτεκτόνων Δημήτρη Φατούρου και Γεώργιου Τριανταφυλλίδη. Περιέχει αντικείμενα από τον αρχαιολογικό χώρο της Αμφίπολης και της κειμήλια από την αρχαία πόλη της Νεάπολης που στη συνέχεια εξελίχθηκε στη σημερινή Καβάλα.
Στεγάζει προιστορικά ευρήματα από όλο το νομό Καβάλας καθώς και ευρήματα από τις ανασκαφές της Νεάπολης (παλιάς Καβάλας), της Αμφίπολης καθώς και από άλλες περιοχές της ανατολικής Μακεδονίας.
Στο ισόγειο του κτηρίου η πρώτη αίθουσα είναι αφιερωμένη στις ανασκαφικές έρευνες της Νεάπολης, δηλαδή της σημερινής συνοικίας Παναγία της Καβάλας. Εκτίθενται αρχιτεκτονικά μέλη ιωνικού ρυθμού του ιερού της θεάς Παρθένου (Ε’ αι. π.Χ.), αναθηματικές επιγραφές και μεγάλη συλλογή αγγείων και ειδωλίων αρχαικών χρόνων διαφόρων εργαστηρίων (Κορίνθου, Κυκλάδων, Χίου) αφιερώματα των πιστών προς τη θεά.
Η δεύτερη αίθουσα είναι αφιερωμένη στις ανασκαφές της Αμφίπολης. Τα περισσότερα εκθέματα είναι δείγματα της κλασικής και ελληνιστικής περιόδου και της ρωμαικής εποχής και προέρχονται από το νεκροταφείο της πόλης. Μεταξύ άλλων εκτίθενται μια μαρμάρινη προτομή γυναίκας (Δ’ αι. π.Χ.), μια μαρμάρινη επιτύμβια στήλη εφήβου (Ε’ αι. π.Χ.), ένα μεγάλο χρυσό δακτυλίδι και ένα χρυσό στεφάνι ελιάς που βρέθηκαν στον μακεδονικό τάφο 1 (300 π.Χ.), ένα ακέφαλο μαρμάρινο άγαλμα που παριστάνει γυναίκα με πέπλο (Α’ αι. π.Χ.) και το πορτρέτο της Ρωμαίας αυτοκράτειρας Αγριππίνας.
Στη στοά εκτίθενται σε προθήκες ευρήματα από τη Νεότερη νεολιθική εποχή και την Εποχή του Χαλκού από διάφορους προιστορικούς οικισμούς της ανατολικής Μακεδονίας (Γαληψός, Φωτολείβος, Ντικιλί Τας, Δήμητρα, Καλαμπάκι).
Στον πρώτο όροφο εκτίθενται αρχαιότητες από τη Γαληψό, την Οισύμη, την αρχαία Τόπειρο, τα Αβδηρα, τη Μεσημβρία και την αρχαία Τράγιλο, καθώς και από τους τάφους τύμβου στη Νικήσιανη του Παγγαίου. Πρόκειται για μελανόμορφα και ερυθρόμορφα αγγεία, πήλινα ειδώλια, πήλινες σαρκοφάγους, έναν ζωγραφιστό κιβωτιόσχημο τάφο, μεταλλικά αγγεία, και νομίσματα των Μακεδόνων βασιλέων. Πολύ σημαντικά εκθέματα είναι ένας κυκλαδικός αμφορέας (Ζ’ αι. π.Χ.), και μια ερυθρόμορφη υδρία (Δ’ αι. π.Χ.) που βρέθηκαν στο νεκροταφείο της Οισύμης και χρησίμευαν ως τεφροδόχα δοχεία, και μια πώρινη σαρκοφάγος διακοσμημένη στο εσωτερικό της, που προέρχεται από ταφικό μνημείο της αρχαίας Τραγίλου (300 π.Χ.).
Στην αυλή και στο αίθριο του μουσείου υπάρχουν επιτύμβιες και αναθηματικές στήλες, ανάγλυφες και ενεπίγραφες, καθώς και αρχιτεκτονικά μέλη από διάφορες περιοχές της ανατολικής Μακεδονίας, που χρονολογούνται στη ρωμαική εποχή.
