Το “Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών – Ίδρυμα Βούρου-Ευταξία” στεγάζεται σε δύο ιστορικά κτίρια. Αντικείμενό του έχει την Πόλη των Αθηνών, αφότου έγινε πρωτεύουσα του νέου Ελληνικού κράτους έως σήμερα. Στο Μουσείο εκτίθενται το πρόπλασμα της Πόλεως των Αθηνών του 1842, ζωγραφικοί πίνακες, χαρακτικά, γλυπτά, ιστορικά έπιπλα και άλλα αντικείμενα, χαλιά, μουσικά όργανα, φωτογραφίες, ιστορικά κείμενα, σπάνια βιβλία και ενθυμήματα.
Ιδρυτές
Ιδρυτής του “Μουσείου της Πόλεως των Αθηνών – Ιδρύματος Βούρου-Ευταξία”, υπήρξε ο Λάμπρος I. Ευταξίας, ατομικώς και ως Διοικητής του Ιδρύματος “Σταματίου Δεκόζη Βούρου” ο οποίος ενισχύθηκε στο έργο του από κληροδότημα του εκ μητρός θείου του Αλεξάνδρου Κ. Βούρου. Το τελευταίο ιδρύθηκε το 1959 υπό του θείου του Πρέσβεως Αλεξάνδρου Κ. Βούρου και του Λάμπρου Ι. Ευταξία. Για αυτό και το Ίδρυμα του Μουσείου φέρει τα ονόματα των δύο γενών Ευταξία και Βούρου.
Το Μουσείο ιδρύθηκε το 1973 και άνοιξε τις πύλες του στο κοινό το 1980.
Σήμερα καθημερινά (πλην Τρίτης) το Μουσείο είναι ανοικτό για τους επισκέπτες του (μεμονωμένους σε ομάδες και σχολεία).
Το 1995 το Μουσείο βραβεύθηκε με το βραβείο “Ευαγγέλου και Πηνελόπης Φαρμακίδου” από την Ακαδημία Αθηνών.
Ιστορία
Α. Ο αείμνηστος Λάμπρος Ευταξίας έγραψε για το Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών κατά τα εγκαίνιά του:
«Το Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών φιλοδοξεί να παρουσιάση όσον το δυνατόν πληρέστερον την νεωτέραν ιστορίαν της Πόλεως των Αθηνών από της Φραγκοκρατίας και εντεύθεν και να συμβάλη εις την διάσωσιν όλων των ιστορικών και καλλιτεχνικών λειψάνων αυτής της περιόδου. Είναι έργον ιδιαιτέρως δύσκολον να δώση κανείς κατά τρόπον παραστατικόν και επιστημονικώς εξηκριβωμένων την ιστορίαν ενός λαού, ο οποίος επέτυχε με συνεχείς αγώνας, μετά από μακραίωνην δουλείαν, νά κερδίση την ελευθερίαν του και να δημιουργήση έν νέον κράτος συμφώνως προς τα πρότυπα των ευρωπαικών χωρών του 19ου αιώνος , εποχήν της δημιουργίας της Νεωτέρας Ελλάδος.
Το Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών, μετά μακράν προετοιμασίαν, εγκαινιάζει το πρώτον εκ των τριών τμημάτων από τα οποία τελικώς θα συγκροτηθή, το οποίον στεγάζεται εις την επί της οδού Παπαρρηγοπούλου αρ. 7 οικίαν του Σταματίου Δεκόζη Βούρου, γνωστήν και ως ‘Παλαιό Παλάτι’. Εις δευτέραν φάσιν θα παραδοθή το κύριον τμήμα του Μουσείου, το οποίον θα στεγασθή εις την επί της οδού Παπαρρηγοπούλου αρ. 5 οικίαν και θα περιέχει συλλογάς κυρίως πρωτοτύπων έργων και χαρακτικών από της Φραγκοκρατίας και εντεύθεν.
Το Μουσείον θα συμπληρωθή με το τρίτον τμήμα, το οποίον θα στεγαστή εις παλαιάν οικίαν του 19ου αιώνος επί των οδών Ασωμάτων και Διπύλου, όπου θα εκτεθούν αρχιτεκτονικά μέλη νεοκλασσικών κτιρίων, έπιπλα, αντικείμενα μικροτεχνίας και άλλα εκθέματα συνδεδεμένα με την νεωτέραν ιστορίαν της Πόλεως των Αθηνών.
Διά να φθάση κανείς από το όνειρον και την έμπνευσιν εις την πραγματοποίησιν μιάς ιδέας είναι απαραίτητον να υπάρξουν άνθρωποι με ειδικάς γνώσεις, πείραν, επιμονήν και προ παντός πραγματικήν αγάπην διά την Πόλιν των Αθηνών.
Το Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών ευτύχησεν από τα πρώτα του βήματα να έχει μεταξύ των συνεργατών του τον αρχιτέκτονα-αρχαιολόγον Ιωάννην Τραυλόν, ειδικόν μελετητήν της αρχαίας και νεωτέρας Πόλεως των Αθηνών. Η συμβολή του εις την αποκατάστασιν της αρχικής μορφής της οικίας Σταματίου Δεκόζη Βούρου υπήρξεν μεγάλης σημασίας. Το μέγαρον Βούρου, το οποίο εχρησιμοποιήθη ως προσωρινόν ανάκτορον του βασιλέως Όθωνος κατά το χρονικόν διάστημα 1836-1843, είναι εν εκ των ολίγων διατηρουμένων σήμερον ιστορικών αθηναϊκών αρχοντικών του 19ου αιώνος και αποτελεί επίσης χαρακτηριστικόν δείγμα της νεοκλασσικής αρχιτεκτονικής της Ελλάδος.
Εις τον κ. Ιωάννην Τραυλόν κατεφύγαμεν και πάλιν, όταν θελήσαμε να δώσουμε σάρκα και οστά εις την ιδέαν της κατασκευής προπλάσματος της Πόλεως των Αθηνών παρουσιάζοντος την μορφήν της Πόλεως κατά τα πρώτα έτη του 19ου αιώνος. Ελπίζω ότι η αναπαράστασις της Πόλεως των Αθηνών και η πιστή αποκατάστασις του κτιρίου εις την αρχικήν μορφήν του θα χρησιμεύσουν ως πρότυπον διά πάσαν μελλοντικήν προσπάθειαν προβολής της παραδοσιακής κληρονομιάς μας.»
B. Το “Μουσείον της Πόλεως των Αθηνών – Ίδρυμα Βούρου Ευταξία” στεγάζεται σε συγκρότημα δύο ιστορικών κτιρίων της Αθήνας, επί της οδού Ι. Παπαρρηγοπούλου αρ. 5-7.
Η οικία Σταματίου Δεκόζη Βούρου (Ι. Παπαρρηγοπούλου αρ. 7) είναι ένα από τα πρώτα κτίρια της Πόλεως των Αθηνών μετά την ίδρυση του σύγχρονου Ελευθέρου Ελληνικού κράτους. Ανηγέρθη κατά τα έτη 1833-4 σε σχέδια των Γερμανών αρχιτεκτόνων G. Lueders και J. Hoffman, στις βόρειες παρυφές της κατεστραμμένης κατά την επανάσταση του 1821 Πόλεως των Αθηνών. Μισθώθηκε υπό του Βασιλέως Όθωνος Α’ και απετέλεσε το πρώτο παλάτι του πρώτου βασιλικού ζεύγους της ελευθέρας Ελλάδος. Το βασιλικό ζεύγος ταυτόχρονα μίσθωσε τη γειτονική οικία Αφθονίδη για κατοικία του. Μετά την ανέγερση των νέων ανακτόρων (σημερινή Βουλή των Ελλήνων) και τη μεταστέγαση του Βασιλέως Όθωνος Α’ και της Βασιλίσσης Αμαλίας σε αυτά, η οικία Σταματίου Δεκόζη Βούρου έμεινε γνωστή ως «το παλαιό παλάτι». Στα δύο κτίρια που συνενώθηκαν από τον αρχιτέκτονα Hoch με εντολή του Βασιλέως Όθωνος Α’ για να καλυφθούν οι ανάγκες του επίσημου ανακτόρου (κτίριο Βούρου) και της κατοικίας (κτίριο Αφθονίδη, που μεταγενεστέρως κατεδαφίστηκε) του βασιλικού ζεύγους, έζησαν ο Όθων και η Αμαλία από το 1836 ως το 1843, ότε μετεκόμισαν στα Νέα Ανάκτορα.
Το κτίριο της Ι. Παπαρρηγοπούλου αρ. 5 κτίστηκε με σχέδια του στρατιωτικού μηχανικού Γεράσιμου Μεταξά το 1859, για κατοικία του Κωνσταντίνου Στ. Βούρου, γυιού του Σταματίου Δεκόζη Βούρου.
Είναι διώροφο κτίριο, η αρχική πρόσοψη του οποίου έχει αλλοιωθεί από μεταγενέστερες επεμβάσεις. Το 1916 έγινε ριζική αναμόρφωση με σχέδια του αρχιτέκτονα Αναστάσιου Χέλμη, σύμφωνα με τις τάσεις του εκλεκτικισμού, που επικρατούσε εκείνη την εποχή στην Ελλάδα.
