Το 1903 δωρίθηκαν από την Ασπασία Σορντίνα Ρίγκελρ τα χειρόγραφα του εθνικού μας ποιητή με σκοπό να ιδρυθεί μουσείο αφιερωμένο σε αυτόν με αφορμη τον εορτασμό των εκατών χρόνων από την γέννηση του.
Το κτίριο ωστόσο χτίστηκε μετά τους σεισμούς του 1953, στην πλατεία του Αγίου Μάρκου στο οικόπεδο του Ι. Ν. Παντοκράτορα. Το οικόπεδο παραχωρήθηκε από το εκκλησιαστικό συμβούλιο του Μητροπολιτικού Ναού της Ζακύνθου με την έγκριση του Μητροπολίτη Ζακύνθου, Κυρού Αλεξίου Ιγγλέση.
Το μουσείο φυλάσσει πολυάριθμα κειμήλια της ιστορίας και του πολιτισμού της Ζακύνθου, από διάφορες δωρεές ιδιωτών και αρμόδιων φορέων. Η λειτουργία του ξεκίνησε στις 24 Αυγούστου 1966, ενώ το 1978, η Ακαδημία Αθηνών τίμησε με βραβείο το μουσείο για την δράση και την προσφορά του.
Το 1992 άρχισε το έργο της επέκτασης του μουσείου, σε αρχιτεκτονικά σχέδια του καθηγητή Διονύση Ζήβα, που χρηματοδοτήθηκε από κοινοτικά προγράμματα και χορηγίες των ιδρυμάτων «Σταύρου Σ. Νιάρχου», «Παναγιώτης και Έφης Μιχελή», «Ιωάννη Κωστοπούλου», και «Κώστα Ουράνη». Η «Ελληνική Εταιρεία Λαογραφικής Μουσειολογίας» προχώρησε σε ένα συνολικό πρόγραμμα απεντόμωσης, συντήρησης του μουσειακού υλικού και συνολικής αναμόρφωσης των εκθεσιακών χώρων του. Τα εγκαίνια του νέου μουσείου πραγματοποιήθηκαν στις 27 Μαρτίου 1999 από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Το 2000 το μουσείο Σολωμού και Επιφανών Ζακυνθίων, προτάθηκε για το ευρωπαϊκό βραβείο του μουσείου της χρονιάς έτους 2001 ( European Museum of the Year Award ). Πρόσφατα τέθηκε υπό την εποπτεία της Διεύθυνσης Νεώτερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού.
Το δραστήριο Σωματείο των «Φίλων του Μουσείου Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων», συστάθηκε στην Αθήνα το έτος 1987, και από τότε έως σήμερα, άοκνα στηρίζει το Μουσείο, με εκδόσεις βιβλίων τέχνης, συλλεκτικών δίσκων (LP) και πολύτιμων CDs, που σήμερα κοσμούν και ενισχύουν οικονομικά το Μουσείο.
Φιλοξενεί από το 1968 τα οστά των εθνικών ποιητών, Ανδρέα Κάλβου και Διονυσίου Σολωμού και βρίσκεται στο ισόγειο του Μουσείου. Πρόκειται για το μοναδικό Μαυσωλείο στον ελλαδικό χώρο και κατασκευάστηκε ύστερα από πρόταση του τότε Νομάρχη Ζακύνθου Ανδρέα Ιωάννου.
Τα οστά του Σολωμού μεταφέρθηκαν σε αυτό μετά από τέσσερις διαδοχικές ταφές: την πρώτη μετά το θάνατό του στην Κέρκυρα (9/21 Φεβρουαρίου 1857), τη δεύτερη μετά την μεταφορά των οστών του στη Ζάκυνθο στην σημερινή πλατεία Αγίου Μάρκου (14/27 Ιουλίου 1865), την τρίτη στην ίδια θέση μετά την περάτωση των εργασιών κατασκευής του Μουσείου και την προσωρινή τοποθέτηση των οστών στο Ναό της Κυρίας των Αγγέλων (21 Απριλίου 1962) και την τέταρτη και οριστική ταφή, από τις 17 Ιανουαρίου 1968, στο Μαυσωλείο.
Τα οστά του Κάλβου μεταφέρθηκαν στο Μαυσωλείο μετά από τρεις διαδοχικές ταφές: την πρώτη μετά το θάνατό του στην Αγγλία στο Νεκροταφείο της Αγίας Μαργαρίτας του Κέντινγκτον (3 Νοεμβρίου 1869), τη δεύτερη μετά την μεταφορά των οστών του στη Ζάκυνθο από τον τότε Πρεσβευτή μας στην Αγγλία, Ποιητή Γεώργιο Σεφέρη, στον Άγιο Γεώργιο των Φιλικών (29 Αυγούστου 1960) και την τρίτη και οριστική ταφή, από τις 17 Ιανουαρίου 1968, στο Μαυσωλείο. Στον τάφο του Κάλβου είναι επίσης θαμμένο το μεταλλικό φέρετρο με τα οστά της δεύτερης γυναίκας του, Αυγούστας Καρλόττας Βάνταμς.
Στην ίδια αίθουσα ευρίσκεται πάνω σε στήλη το μπούστο του Σολωμού, έργο των αδελφών Φυτάλη από το μνημείο, που ήταν στην πλατεία Αγίου Μάρκου, μπροστά από τον προσεισμικό ναό του Παντοκράτορα. Στους τοίχους στίχοι από ποιήματα των δύο ποιητών και στο υπέρθυρο της πόρτας, στην έξοδο του Μαυσωλείου, στίχοι από την «Ωδή εις Θάνατον» του Κάλβου.
