Δημιουργήθηκε από το Δήμο Σπάρτης και την Πνευματική Εστία Σπάρτης και φιλοξενείται στο νεοκλασικό κτίριο της Πνευματικής Εστίας της πόλης, που βρίσκεται στην συμβολή των οδών Λυκούργου και Χαμαρέτου.
Το Μουσείο Νεότερης Σπάρτης αποτελεί θεματοφύλακα πολιτιστικών αγαθών, εξετάζει το παρελθόν για να φωτίσει το παρόν και να ανιχνεύσει το μέλλον της πόλης.
Δημιουργήθηκε με σκοπό να καταγράφει οτιδήποτε σχετίζεται με την πόλη και να πληροφορεί κάθε νέα γενιά Σπαρτιατών, πώς δημιουργήθηκε κι εξελίχθηκε η Λακωνική πρωτεύουσα με την πανάρχαια ιστορία, σ’ ένα σύγχρονο αστικό κέντρο της Πελοποννήσου.
Η μουσειακή έκθεση αρχίζει με αναφορές στη Φιλική Εταιρεία, στην Επανάσταση του 1821 και σε οικογένειες του Μυστρά που αργότερα συγκαταλέγονται μεταξύ των πρώτων οικιστών της Σπάρτης. Συνεχίζει με το Διάταγμα του Όθωνα για την ανίδρυση της πόλεως το 1834 και προχωρεί παρουσιάζοντας επιλεκτικά τους σπουδαιότερους σταθμούς από την πολεοδομική, οικιστική, κοινωνική και πολιτιστική ανάπτυξη της Σπάρτης και με στοιχεία που θα προστίθενται μελλοντικά.
Το μουσείο εμπλουτίζεται συνεχώς και παραμένει στη διακριτική ευχέρεια ιδιωτών, που κατέχουν αντικείμενα σχετικά με το σκοπό του Μουσείου της Νεότερης Σπάρτης, να τα διαθέσουν, είτε δανείζοντάς τα στο Μουσείο επί παρακαταθήκη, διατηρώντας την κυριότητά τους ,είτε να τα δωρίσουν.
