Η ιστορική εξέλιξη της πριοχής της Μαρώνειας από την Παλαιολιθική Εποχή μέχρι σήμερα
Το αρχοντικό Ταβανιώτη χτίστηκε ανάμεσα στα 1880 και 1885 και αποτελούσε την οικία του Μαρωνίτη εμπόρου Παρράσιου Ταβανιώτη. Έχει χαρακτηριστεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο. Αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της οικιστικής αρχιτεκτονικής στη Δυτική Θράκη και χαρακτηριστικό τύπο συνεύρεσης στοιχείων του θρακιώτικου παραδοσιακού αγροτικού σπιτιού με επείσακτα αστικά.
Φιλοξενεί τη μόνιμη αρχαιολογική συλλογή με θέμα «Η Μαρώνεια και ο Ίσμαρος από τα προϊστορικά μέχρι τα νεότερα χρόνια» που επιμελήθηκε η ΕΠΚΑ Κομοτηνής κι ένα πλήθος ανθρώπων. Το έργο εκτελέστηκε σε δυο τμήματα με χρηματοδοτήσεις από τα ΠΕΠ Ανατολικής Μακεδονίας- Θράκης 1994-1999 και 2000-2006 με αντίστοιχους τίτλους «Αγορά, αποκατάσταση και επανάχρηση παραδοσιακού αρχοντικού στη Μαρώνεια» (120.000.000 δρχ.) και «Επανάχρηση παραδοσιακού αρχοντικού στη Μαρώνεια: οργάνωση έκθεσης αρχαιοτήτων» (550.000 ευρώ).
Οι εργασίες αφορούσαν στην αγορά του κτιρίου, στη σχεδιαστική και φωτογραφική αποτύπωσή του, στην ανακατασκευή και αποκατάστασή του, καθώς και στην οργάνωση της έκθεσης. Η ιστορική εξέλιξη της ευρύτερης περιοχής της Μαρώνειας, από την Παλαιολιθική Εποχή μέχρι σήμερα, αποτυπώνεται στην έκθεση.
Συγκεκριμένα στο ισόγειο του κτιρίου παρουσιάζονται πέντε θεματικές ενότητες: Αμφορείς και μαγειρικά σκεύη, όψεις δημόσιας ζωής, θρησκεία, επιτύμβια και αρχιτεκτονικά μέλη χριστιανικών ναών. Στον πρώτο όροφο εκτίθεται εποπτικό υλικό από την παλαιολιθική εποχή μέχρι την πρόσφατη αποκατάσταση του αρχοντικού.
