>Το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Αιγαίου, ξεκίνησε το 1992 με τη δωρεά του ζεύγους Κωνσταντίνου & Μαρίας Ζημάλη και τη σύσταση του ομωνύμου Ιδρύματος.
Το Μουσείο είναι μέλος του Διεθνούς Συμβουλίου Μουσείων (ICOM) και το 2006 καθορίστηκε ως νομικό πρόσωπο, το οποίο επιδιώκει πολιτιστικούς σκοπούς, σύμφωνα με απόφαση των Υπουργείων Οικονομίας Οικονομικών και Πολιτισμού. Το Μουσείο συνεργάζεται και έχει την επιστημονική κάλυψη των Πανεπιστημίων Αθήνας και Θεσσαλονίκης και παλαιότερα και με το Πανεπιστήμιο Πατρών.
Το κτίριο καλύπτει στεγασμένη έκταση 1600 τμ σε τρία επίπεδα (εργαστήρια,εκθετήρια, βιβλιοθήκη, γραφεία και κυλικείο). Ο περιβάλλων χώρος είναι 20 στρέμματα και εξελίσσεται σε βοτανικό κήπο.
Παλαιοντολογική Έκθεση
Τα απολιθώματα που φιλοξενούνται στις προθήκες του Μουσείου ανήκουν σε ζώα που έζησαν στο νησί και ειδικότερα στην περιοχή του χωριού Μυτιληνιοί πριν από 8-10 εκατομμύρια χρόνια. Η εποχή αυτή ονομάζεται στη γεωλογική ορολογία Τουρόλιο και είναι βαθμίδα του ανώτερου μειόκαινου.
Οι πλέον πρόσφατες ανασκαφές που έφεραν στο φως τα ευρήματα που βλέπουμε σήμερα στις βιτρίνες του Μουσείου, έγιναν το 1963 από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Ιωάννη Μελέντη, ο οποίος δημιούργησε το αρχικό μικρό Μουσείο το 1967 με 118 ευρήματα. Οι ανασκαφές συνεχίζονται μετά το 1992, πάντα από το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης υπό την εποπτεία του καθηγητή κ. Γ. Κουφού με την οικονομική βοήθεια του Ιδρύματος Ζημάλη και της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Στη Σάμο, τα τελευταία 100 χρόνια έγιναν πολλές παλαιοντολογικές ανασκαφές από ξένους επιστήμονες που έφεραν στο φως αξιόλογα ευρήματα. Δυστυχώς, τα απολιθώματα αυτά φυγαδεύτηκαν από τη Σάμο και σήμερα κοσμούν τις προθήκες πολλών μουσείων στηνΕυρώπη και την Αμερική.
Απολιθώματα της Σάμου που βρίσκονται στο Παλαιοντολογικό μουσείο του Πανεπιστημίου Αθηνών προέρχονται από ανασκαφές που έκανε ο καθηγητής Θ. Σκούφος το 1912.
Τα ζώα αυτά ήρθαν στη Σάμο την εποχή που το νησί ήταν ενωμένο με τη Μικρά Ασία, αλλά και με την υπόλοιπη Ελλάδα, με μια ενιαία χέρσο. Ξεκίνησαν από την κεντρική Ασία και αναζητώντας την τροφή τους, πέρασαν από το Ιρακ, τη Μικρά Ασία, τη Σάμο, την Ελλάδα και διασκορπίστηκαν στην Ευρώπη μέχρι την Ιαπανία και την Αγγλία.
Στις προθήκες του Μουσείου υπάρχουν απολιθωμένα οστά και δόντια μικρόσωμων αλόγων που ονομάζονται Ιππάρια(Hipparion), οστά Μαστοδόντων (Mastodont Iongirostris), Υαινας (Crocura eximia), Σαμοθηρίου (Samotherium boisieri) και Ρινοκέρων.
Πολύ μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα κερασφόρα ζώα, τα οποία έχουν κρανία με κέρατα διαφόρων ειδών, όπως Πρωτόρυξ, Παλαιόρυξ, Μικροτράγος, Γκαζέλες κλπ. Όλα αυτά είναι Αρτιοδάκτυλα, ανήκουν στην οικογένεια Βοοειδή (Bovidae) και έχουν σεληνοδοντικό τύπο δοντιών.
Ζωολογική Έκθεση
Στο τμήμα αυτό εκτίθεται ένας σημαντικός αριθμός από ζώα και πουλιά της Σάμου, της Ελλάδος, αλλά και από άλλα μέρη του κόσμου.
Μια βιτρίνα περιλαμβάνει χαρακτηριστικά ζώα της Αυστραλίας (καγκουρό, κοάλα, εμού), τα οποία προσέφερε στο Μουσείο η Αδελφότητα Σαμίων του Σύδνεϋ της Αυστραλίας.
Στο εργαστήριο του τμήματος υπάρχει μία συλλογή ερπετών και αμφιβίων της Σάμου, η οποία είναι στη διάθεση των ενδιαφερομένων μελετητών.
Ένα πολύ ενδιαφέρον έκθεμα είναι το λεγόμενο «Καπλάνι», ένα αιλουροειδές, το οποίο πέρασε στη Σάμο από την απέναντι ακτή της Μικράς Ασίας πριν από 150 χρόνια. Το ζώο τότε θανατώθηκε και ταριχεύθηκε με τα μέσα της εποχής. Το ταριχευμένο ζώο περιπλανήθηκε αρκετά όλο αυτό το χρονικό διάστημα και κατέληξε στο Μουσείο μετά από δωρεά του Δήμου Σαμίων.
Το έκθεμα αυτό συντηρήθηκε κατά το δυνατόν και εκτίθεται σήμερα λόγω της ιστορικής του αξίας δεδομένου ότι από αυτό εμπνεύστηκε η λογοτέχνης κ. Αλκη Ζέη (έζησε τα παιδικά της χρόνια στη Σάμο) το βιβλίο της “το Καπλάνι της βιτρίνας“.
Ορυκτά & Πετρώματα
Στο τμήμα αυτό εκτίθενται περίπου 300 ορυκτά και πετρώματα από τη Σάμο, την υπόλοιπη Ελλάδα, αλλά και από όλο τον κόσμο. Μερικά από αυτά είναι σπάνια. Μια βιτρίνα με ορυκτά του Λαυρίου είναι δωρεά του κ. Θεόδωρου Παπαλεξόπουλου και τα είδη μαρμάρου δωρεά του επιχειρηματία κ. Λαζαρίδη.
Το 2015 η αίθουσα ορυκτών και πετρωμάτων εμπλουτίστηκε και διαμορφώθηκε εκ νέου με την ευγενική φροντίδα του καθηγητή Οικονομικής γεωλογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Νικολάου Σκαρπέλη.
Θαλάσσια Ζωή
Στο τμήμα αυτό, το οποίο είναι ακόμη υπό ανάπτυξη εκτίθενται περίπου 500 όστρακα από την Ελλάδα και τον κόσμο και ομοιώματα ψαριών.
Εκτίθενται επίσης, χαρακτηριστικά μοντέλα πλοίων του Αιγαίου (τρεχαντήρι, σφουγγαράδικο).
Μία βιτρίνα είναι αφιερωμένη στον Σάμιο θαλασσοπόρο Νίκο Βαρτζίκο (1932-2005), ο οποίος ήταν ο πρώτος Έλληνας ιστιοπλόος που διέσχισε μόνος του τον Ατλαντικό και τη Μεσόγειο χωρίς σταθμό. Κάλυψε την απόσταση των 6500 μιλίων, με το ιστιοφόρο του, από το Νόρφολκ της Βιρτζίνια (ΗΠΑ) ως το Βαθύ της Σάμου σε 68 ημέρες (8/5- 14/7/1988).
Η αίθουσα ανακατασκευάστηκε εξ αρχής και εμπλουτίστηκε με νέα εκθέματα με την ευγενική φροντίδα και επιμέλεια της ειδικής βιολόγου Δρος κ. Ε. Βαρδαλά-Θεοδώρου.
Βοτανολογικό
Το Βοτανολογικό Τμήμα του Μουσείου αποτελείται από μία συλλογή, η οποία περιέχει ένα σημαντικό αριθμό ειδών της χλωρίδας της Σάμου και του Αιγαίου στη μορφή Herbarium. Δημιουργήθηκε από τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Πατρών κ. Δημήτριο Χριστοδουλάκη.
Η άγρια χλωρίδα της Σάμου περιλαμβάνει περίπου 1250 είδη αγγειοφύτων, μεταξύ των οποίων κυριαρχούν τα δικότυλα. Ο μεγάλος αριθμός των δειγμάτων οφείλεται στη γεωιστορία, στη γεωμορφολογία και τη γεωγραφική θέση του νησιού.
Περίπου 305 από τα είδη της χλωρίδας εμφανίζονται στο νησί λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας και ένα ποσοστό 15% από αυτά οφείλεται στη φυσική διασπορά από τα πουλιά τα θαλάσσια ρεύματα και τον αέρα.
Ιστορική – Εθνογραφική Έκθεση
Το Ίδρυμα διαθέτει μια σημαντική συλλογή ιστορικού και εθνογραφικού περιεχομένου, η οποία αποτελεί καρπό πολλών χρόνων και μεγάλης προσπάθειας. Αποτελείται από κοστούμια του 19ου αιώνα κυρίως από τη Σάμο και άλλα νησιά, σπάνια έγγραφα, χρηστικά αντικείμενα, γκραβούρες κ.α. Μερικά από τα παραπάνω εκτίθενται σήμερα προσωρινά σε αίθουσες του Μουσείου, μέχρι να τοποθετηθούν στο κατάλληλο κτίριο τον κατάλληλο χρόνο.
