Το Μεταλλευτικό Μουσείο Μήλου βρίσκεται στον Αδάμαντα, το επίνειο του νησιού.
Σκοπός του Μεταλλευτικού Μουσείου Μήλου (ΜΜΜ) είναι να προβάλει την πλούσια γεωλογική και μεταλλευτική ιστορία της Μήλου και να τιμήσει όσους εργάστηκαν για την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου της, ο οποίος συνέβαλε σημαντικά στην οικονομική και πολιτισμική ευημερία του νησιού στη μακραίωνη και αδιάλειπτη ιστορική του πορεία.
Το ΜΜΜ δημιουργήθηκε και λειτουργεί με την υποστήριξη της Ιmerys Βιομηχανικά Ορυκτά Ελλάς Α.Ε. Η κατασκευή του ξεκίνησε το 1995 και ολοκληρώθηκε τρία χρόνια αργότερα, ανοίγοντας τις πύλες του στο κοινό στις 23 Μαϊου 1998.
Με στόχο την πληροφόρηση και την εκπαίδευση του κοινού, το ΜΜΜ διοργανώνει περιοδικές εκθέσεις, επιστημονικά συνέδρια, επισκέψεις σε βιομηχανικούς χώρους, ορυχεία και περιοχές γεωλογικού ενδιαφέροντος, ενώ αναλαμβάνει και εκδόσεις βιβλίων με θέματα συναφή με τον ορυκτό πλούτο και τη μεταλλεία.
Στους χώρους του Μουσείου, αντικείμενα, εικόνες και φωτογραφίες παρουσιάζουν την εντυπωσιακή γεωλογική ιδιαιτερότητα της Μήλου και αφηγούνται με τον τρόπο τους τη μεταλλευτική ιστορία του νησιού, αποτίοντας, παράλληλα, έναν ελάχιστο φόρο τιμής σε όλους αυτούς που εργάστηκαν και εργάζονται για την ανάπτυξη της μεταλλείας στο νησί, και συνδέοντας το παρελθόν με το σήμερα. (Παρακολουθείστε το video)
Το κτίριο που στεγάζει το μουσείο περιλαμβάνει το ισόγειο και τον α’ όροφο, που συναποτελούν τον κατ’εξοχήν εκθεσιακό χώρο, καθώς και τους βοηθητικούς χώρους του υπογείου.
Στο ισόγειο, ο επισκέπτης έρχεται σε πρώτη επαφή με τη μεταλλευτική ιστορία και δραστηριότητα της Μήλου. Μια σειρά από φωτογραφίες, απεικονίσεις και πίνακες αποδίδουν παραστατικά τα διάφορα στάδιά της. Η παρουσίαση πλαισιώνεται από παλιούς και σύγχρονους γεωλογικούς και τοπογραφικούς χάρτες του νησιού, διάφορα αυθεντικά εργαλεία και όργανα. Επίσης παρουσιάζονται απεικονίσεις της σημερινής εξορυκτικής δραστηριότητας και των εργασιών περιβαλλοντικής αποκατάστασης.
Η αίθουσα του α’ ορόφου είναι αφιερωμένη στην παρουσίαση του ορυκτού πλούτου της Μήλου. Δείγματα ορυκτών που κυριαρχούν στις σημερινές εξορυκτικές δραστηριότητες του νησιού παρουσιάζονται σε βιτρίνες, μαζί με φωτογραφικό υλικό και πληροφορίες για τον τρόπο επεξεργασίας και τις χρήσεις τους. Στον ίδιο χώρο εκτίθεται η μονάδα διαδραστικής επαφής με τα ορυκτά.
Στον ίδιο όροφο εκτίθεται για πρώτη φορά η Συλλογή Οψιδιανού του Μηλιού λαογράφου και συλλέκτη Ζαφείρη Βάου, που αποτελείται από τέχνεργα από οψιδιανό, αυτή τη χαρακτηριστική μηλιακή ηφαιστειακή πέτρα, που αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο στην αρχαιολογία της πρώιμης εργαλειοτεχνίας του Αιγαίου. Η συγκέντρωση της συλλογής ξεκίνησε το 1959 κατόπιν γνωμάτευσης του Αρχαιολογικού Συμβουλίου και με ειδική άδεια κατάρτισης ιδιωτικής αρχαιολογικής συλλογής και σύνταξη σχετικού καταλόγου. Η συλλογή περιλαμβάνει πολλά αντιπροσωπευτικά τέχνεργα της κατεργασίας του οψιδιανού στα λατομεία της Μήλου (Νύχια, Δεμενεγάκι), που αποτέλεσαν τον κύριο τροφοδότη οψιδιανού των προϊστορικών οικισμών του Αιγαίου για επτά περίπου χιλιετίες, και των λιθοτεχνιών των προϊστορικών οικισμών.
Μετά το θάνατο του συλλέκτη, η συλλογή αγοράστηκε από την οικογένεια Κυριακοπούλου το 2009 με έγκριση του Υπουργείου Πολιτισμού και, στη συνέχεια, δωρήθηκε στο ΜΜΜ επιστρέφοντας, έτσι, στον τόπο προέλευσής της, σύμφωνα με την εκφρασμένη επιθυμία της τοπικής κοινωνίας αλλά και του ίδιου του συλλέκτη.
Οι βοηθητικοί χώροι του υπογείου αποτελούνται από μια αίθουσα χωρητικότητας 40 ατόμων, εξοπλισμένη με οπτικοακουστικά μέσα για την προβολή βίντεο σχετικών με τη θεματολογία του Μουσείου και την φιλοξενία εκδηλώσεων επιστημονικού περιεχομένου, καθώς και μία αίθουσα πολλαπλών χρήσεων για την πραγματοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, ειδικών εκθέσεων κ.ά.
