Το Μουσείο της Πέλλας βρίσκεται στις νοτιοανατολικές υπώρειες του λόφου του ανακτόρου, στο βορειοανατολικό τμήμα του επισκέψιμου αρχαιολογικού χώρου, σε άμεση γειτνίαση με το σύγχρονο οικισμό ανατολικά. Αποτελεί τη φυσική κατάληξη του επισκέπτη του αρχαιολογικού χώρου, όπου αυτός έχει τη δυνατότητα να ανασυνθέσει τα αρχαιολογικά στοιχεία που του παρείχαν τα μνημεία κατά την περιήγησή του και να κατανοήσει τις ποικίλες πτυχές της καθημερινής, αλλά και της δημόσιας ζωής της μακεδονικής πρωτεύουσας.
Γι’ αυτό και οι θεματικές ενότητες της έκθεσης εναρμονίζονται με τους ανασκαφικούς τομείς του χώρου, χωρίς να είναι αποκομμένες η μια από την άλλη. Καθώς είναι χωροθετημένες σε διαφορετικά επίπεδα, που αντιστοιχούν στο εδαφικό ανάγλυφο του χώρου, εξασφαλίζεται η συνεχής οπτική επαφή του επισκέπτη με όλες σχεδόν τις θεματικές ενότητες, αλλά και τον ίδιο τον αρχαιολογικό χώρο, μέσω των ανοιγμάτων-παραθύρων του κτιρίου. Το ορθογώνιο αίθριο του κτιρίου αποτελεί αναφορά στην κεντρική περίστυλη αυλή των οικιών της Πέλλας.
Στην ενότητα της ενημέρωσης παρέχονται στον επισκέπτη μέσα από κείμενα, φωτογραφίες, χάρτες, σχέδια και μια μεγάλη μακέτα του αρχαιολογικού χώρου τα απαραίτητα στοιχεία για την γνωριμία του με την Πέλλα: τη γεωμορφολογική εξέλιξη της περιοχής, ιστορικά στοιχεία για την πόλη και τις ανασκαφές, για το πολεοδομικό σύστημα και τις οχυρώσεις. Την ταυτότητα της πόλης βεβαιώνουν ενεπίγραφες κεραμίδες οροφής με το όνομά της (ΠΕΛΛΗΣ), ενώ τις ιστορικές της φάσεις εκπροσωπούν επιλεγμένα νομίσματα από τις ανασκαφές διαφόρων χώρων, κοπές μακεδόνων βασιλέων (από τον Αλέξανδρο Α’ ως τον Περσέα), αλλά και των χρόνων μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση του 168 π.Χ.
Η κατασκευή του κτιρίου του μουσείου και η οργάνωση της έκθεσης υλοποιήθηκαν στο πλαίσιο του Γ’ ΚΠΣ (2006-2009, ΥΠΠΟ-ΔΕΕΜ-ΙΖ ΕΠΚΑ).
Η έκθεση
Τον επισκέπτη υποδέχονται στον εκθεσιακό χώρο δυο σημαντικά ευρήματα της Πέλλας και γενικότερα του μακεδονικού χώρου, που σχετίζονται με τον Αλέξανδρο Γ΄, τη μεγάλη ιστορική προσωπικότητα των Ελλήνων, που γεννήθηκε και ανδρώθηκε στην Πέλλα: μια μαρμάρινη κεφαλή που θεωρείται πορτραίτο του Αλεξάνδρου Γ΄ και το ένα μαρμάρινο αγαλμάτιο, που τον απεικονίζει με χαρακτηριστικά στοιχεία του θεού Πάνα.
Η πρώτη θεματική ενότητα του κυρίως εκθεσιακού χώρου αναφέρεται στην καθημερινή ζωή των κατοίκων της Πέλλας. Την είσοδο στην ενότητα υποδεικνύει η αναπαράσταση ξύλινης θύρας. Κύρια εκθέματα της ενότητας αποτελούν τα ψηφιδωτά δάπεδα των οικιών του Διονύσου και της Ελένης, τοποθετημένα στο δάπεδο και η αποκατεστημένη με πολύχρωμα κονιάματα διακόσμηση τοίχου αίθουσας της λεγόμενης οικίας των κονιαμάτων. Στις προθήκες εκτίθενται ανασκαφικά ευρήματα που παρέχουν πλήθος στοιχείων για τη δομή και τη λειτουργία των χώρων των κατοικιών, τον εξοπλισμό τους, την καθημερινή ζωή των ενοίκων τους, την ένδυση, τον καλλωπισμό, τις ασχολίες τους, τις λατρευτικές τελετές στα οικιακά ιερά, την άθληση, την εκπαίδευση, τη διασκέδαση. Αρχιτεκτονικά μέλη και κεραμώσεις, αντικείμενα εξοπλισμού των οικιών, αποκαταστάσεις επίπλων (συμποσιακή κλίνη, δίφρος, κυλικείο) και μακέτες συμβάλλουν στην κατανόηση της λειτουργίας των χώρων και των καθημερινών δραστηριοτήτων.
Η δεύτερη θεματική ενότητα έχει ως αντικείμενο τη δημόσια ζωή στην Πέλλα. Τα εκτεθειμένα ευρήματα, προερχόμενα κυρίως από την Αγορά, σχετίζονται με τους διοικητικούς θεσμούς (πήλινα σφραγίσματα δημόσιων εγγράφων, επιγραφές, νομίσματα, μνημειακή πλαστική), τις παραγωγικές και εμπορικές δραστηριότητες (αγγεία αποθήκευσης και μεταφοράς κρασιού, λαδιού κλπ., πολλά με ενσφράγιστες λαβές, που υποδεικνύουν εμπορικές συναλλαγές, αγγεία καθημερινής χρήσης, συμποσίων και λατρευτικών τελετών, ποικίλων σχημάτων και διακοσμήσεων, μήτρες για την παραγωγή ανάγλυφων αγγείων, πήλινα ειδώλια και μήτρες για την κατασκευή τους, εξοπλισμός εργαστηρίων κεραμικής και μεταλλοτεχνίας κ.ά). Την αρχιτεκτονική μορφή του συγκροτήματος απεικονίζει μακέτα της Αγοράς, ενώ ένα αποκατεστημένο εργαστήριο κεραμικής με τα ευρήματα, όπως βρέθηκαν στην ανασκαφή, παρέχει μια σαφή εικόνα της παραγωγικής διαδικασίας.
Στην τρίτη θεματική ενότητα της έκθεσης εκτίθενται ψηφιδωτά δάπεδα και ευρήματα των ιερών της Πέλλας και παρέχονται πληροφορίες για τους λατρευόμενους θεούς, την οργάνωση και τη λειτουργία των θρησκευτικών κτιρίων (Ιερά Δάρρωνα, Μητέρας των Θεών και Αφροδίτης, θεσμοφόριο). Ποικίλα αναθήματα (πήλινα ειδώλια, μαρμάρινα αγαλμάτια, επιγραφές, αγγεία, προϊόντα μεταλλοτεχνίας) υποδεικνύουν τις ποικίλες δραστηριότητες των οργανωμένων ιερών της Πέλλας.
Η τέταρτη θεματική ενότητα της έκθεσης, των νεκροταφείων, είναι η μόνη αποκλεισμένη από τις υπόλοιπες, λόγω του ιδιαίτερου χαρακτήρα των ταφικών κτερισμάτων. Εδώ εκτίθενται δυο ταφές με τα κτερίσματά τους : ένας ενταφιασμός παιδιού σε πήλινο πίθο της Εποχής του Χαλκού και η αποκατάσταση ενός κιβωτιόσχημου τάφου του τέλους του 5ου αι. π.Χ. Στις προθήκες εκτίθενται κτερίσματα των νεκροταφείων της Πέλλας, των Εποχών Χαλκού και Σιδήρου, των κλασικών χρόνων (5ος, 4ος αι. π.Χ.) και της ελληνιστικής εποχής (3ος, 2ος αι. π.Χ.) παρέχοντας πλήθος στοιχείων για τις κοινωνικές δομές, τα ταφικά έθιμα, τη γλώσσα των κατοίκων, δηλαδή τη δωρική διάλεκτο, τα επιτεύγματα διαφόρων τομέων της τέχνης.
Από την ενότητα των νεκροταφείων ο επισκέπτης του μουσείου διασχίζοντας έναν ανηφορικό διάδρομο καταλήγει στην αίθουσα του ανακτόρου. Αριστερά έχει οπτική επαφή με τις προηγούμενες εκθεσιακές ενότητες και δεξιά, μέσω μικρών ανοιγμάτων του κτιρίου, με τον αρχαιολογικό χώρο. Στην ενότητα του ανακτόρου παρέχονται στοιχεία για την αρχιτεκτονική μορφή και τις λειτουργίες του ανακτορικού συγκροτήματος, καθώς και για την προσωπικότητα, τη ζωή και το έργο του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Από τον εξώστη, που περιτρέχει τον εκθεσιακό χώρο του ισογείου, υπάρχει η δυνατότητα της πανοραμικής επαφής με τα εκθέματα και ταυτόχρονα μιας γενικής ενημέρωσης για τους αρχαιολογικούς χώρους και τα μνημεία της ευρύτερης περιοχής της Πέλλας, τα οποία μπορεί να επισκεφθεί κανείς στο πλαίσιο μιας ενιαίας αρχαιολογικής διαδρομής. Στο αίθριο, τέλος, του μουσείου εκτίθενται αρχιτεκτονικά μέλη, γλυπτά, επιτύμβιες, αναθηματικές και ενεπίγραφες στήλες.
Συντάκτης
Δρ. Μ. Λιλιμπάκη-Ακαμάτη/Αρχαιολόγος, Δ/ντρια ΙΖ’ ΕΠΚΑ
