Product Description

Το μουσείο του σήματος κατατεθέν της Θεσσαλονίκης

Ο Λευκός Πύργος κτίστηκε το 15ο αι., μετά την άλωση της Θεσσαλονίκης από τους Οθωμανούς το 1430. Στη θέση του υπήρχε παλαιότερος πύργος της βυζαντινής οχύρωσης της Θεσσαλονίκης, στο σημείο που το ανατολικό τείχος συναντούσε το τείχος της θάλασσας. Ο Πύργος αποτελούσε το ανατολικό άκρο του θαλάσσιου τείχους, υπήρχε άλλος ένας στο δυτικό άκρο και τρίτος στο ενδιάμεσο.

Στο πέρασμα του χρόνου αναφέρεται με διάφορες ονομασίες˙ Πύργος του Λέοντος το 16ο αι και Πύργος της Καλαμαρίας το 18ο αι.˙ το 19ο αι. τον βρίσκουμε με δύο ονομασίες, ανάλογα με τη χρήση που είχε˙ Πύργος των Γενιτσάρων, και Πύργος του αίματος (Κανλή Κουλέ), όταν έγινε φυλακή και τόπος εκτέλεσης καταδίκων. Ο ιστορικός Μιχαήλ Χατζή Ιωάννου το 1888, στο βιβλίο του για μνημεία της πόλης, τον αποκαλεί Βαστίλη της Θεσσαλονίκης, όπου έσφαζαν τους θανατοποινίτες στον εξώστη του, με το αίμα να βάφει τους τοίχους του, ενώ βολή τηλεβόλου από τα δυτικά της πόλης σήμαινε την εκτέλεση της θανατικής ποινής. Το 1883, με διαταγή του σουλτάνου Αβδούλ Χαμίτ Β’, ο Πύργος ασπρίζεται και του δίνεται η ονομασία Λευκός (Μπεγιάζ Κουλέ). Είμαστε στο δεύτερο μισό του 19ου αι., εποχή που πνέει ο άνεμος της μεταρρύθμισης στην οθωμανική αυτοκρατορία, ύστερα από τις πιέσεις της Αγγλίας, και πύργος με την ονομασία «του αίματος» δεν αρμόζει στη νέα φυσιογνωμία της αυτοκρατορίας. Και ήταν ο κατάδικος Νάθαν Γκουελεντί, που με αντάλλαγμα την ελευθερία του, άσπρισε τον Πύργο. Από τότε έμεινε η σημερινή ονομασία. Με τον καιρό έγινε το σύμβολο της Θεσσαλονίκης, αφού απόμεινε από το 1911 να στέκει μόνος στην παραλία, ύστερα από την κατεδάφιση του θαλάσσιου και του ανατολικού τείχους και του περιβόλου του.

Μετά την απελευθέρωση της πόλης το 1912 και την ενσωμάτωση της στο ελληνικό κράτος, ο Πύργος είχε διάφορες χρήσεις. Στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου πολέμου ένας όροφος χρησιμοποιήθηκε για τη φύλαξη των αρχαιοτήτων  από τις ανασκαφές που έκανε η αρχαιολογική υπηρεσία της Στρατιάς της Ανατολής. Στους χώρους του φιλοξενήθηκαν η αεράμυνα της πόλης, το εργαστήριο μετεωρολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου και συστήματα ναυτοπροσκόπων.

Το 1983 ο Πύργος παραχωρήθηκε στο Υπουργείο Πολιτισμού.

Αρχιτεκτονική
Ο Λευκός Πύργος είναι κυκλικός, έχει ύψος 33,90 μ. και διάμετρο 21,70 μ. Αποτελείται από ισόγειο και έξι ορόφους. Είναι κτισμένος με πέτρες, κονίαμα και μερική χρήση πλίνθων, ενώ στις επάλξεις, στην οροφή της εισόδου και του ισογείου και στην καμάρα του κλιμακοστασίου μόνο με πλίνθους.

Εκτός από το ισόγειο και τον έκτο, που αποτελούνται μόνο από ένα κυκλικό χώρο, οι υπόλοιποι πέντε όροφοι διαμορφώνονται με ένα κυκλικό χώρο στο κέντρο τους, διαμέτρου 8,50 μ., και μικρά δωμάτια στην περίμετρό τους, που επικοινωνούν με τον κεντρικό χώρο, άμεσα ή έμμεσα, με χαμηλά ανοίγματα.

Από αρχιτεκτονική άποψη η κατασκευή του Πύργου αποτελείται από δύο κυλίνδρους, τον εξωτερικό και τον εσωτερικό. Ο εξωτερικός κύλινδρος υψώνεται μέχρι και τον πέμπτο όροφο, ενώ ο εσωτερικός είναι κατά ένα όροφο ψηλότερος και έτσι εξωτερικά του διαμορφώνεται δώμα, που προσφέρει εξαιρετική θέα στην πόλη και στον Όλυμπο. Ανάμεσα στους δύο κυλίνδρους διαμορφώνεται το ελικοειδές κτιστό κλιμακοστάσιο που αποτελείται από ενενήντα δύο σκαλοπάτια. Σαράντα παράθυρα αφήνουν το φως της ημέρας να φωτίσει το εσωτερικό του πύργου.

Μέχρι τις αρχές του 20ού αι. ο Πύργος περιβαλλόταν από χαμηλό οκταγωνικό περιτείχισμα, που σε τρεις από τις γωνίες του είχε οκταγωνικούς πυργίσκους. Το περιτείχισμα, που πιθανόν κατασκευάστηκε το 1535/36, κατεδαφίστηκε το 1911.

Η έκθεση
Από τις 5 Σεπτεμβρίου 2008 ο Λευκός Πύργος στεγάζει τη νέα μόνιμη έκθεση που αφορά τη Θεσσαλονίκη από την εποχή της ίδρυσής της το 316/15 π.Χ. μέχρι τις μέρες μας. Η έκθεση παρουσιάζει με συνοπτικό τρόπο όψεις της ιστορίας της πόλης, που τη δια­κρίνει η μακραίωνη, αδιάσπαστη ιστορική παρουσία της. Στην πορεία της στο χρόνο η Θεσσαλονίκη δεν έχασε τον «αστικό» και πολυπολιτισμικό χαρακτήρα της. Όπως λέει, απευθυνόμενος στους Θεσσαλονικείς, ο Νικηφόρος Χούμνος, λόγιος και πολιτικός που έζησε το 13ο και 14ο αι. και κάποιο διάστημα υπήρξε διοικητής της Θεσσαλονίκης, «κάνατε σε όλους φανερό ότι κανένας δε μένει χωρίς πατρίδα όσο υπάρχει η Θεσσαλονίκη», περιγράφοντας παραστατικά την ανεκτικότητα των Θεσσαλονικέων απέναντι στους ξένους.

Η έκθεση σχεδιάστηκε με γνώμονα το σεβασμό της αρχιτεκτονικής ταυτότητας του μνημείου και την ανάδειξή της. Ο μεγάλος όγκος των πληροφοριών, που έπρεπε να παρουσιαστούν στον μικρό σχετικά εκθεσιακό χώρο του μνημείου (450 τ.μ.), οδήγησε στη λύση της χρήσης πολυμέσων (βίντεο, προβολές, διαδραστικές και ηχητικές εφαρμογές) παράλληλα με έντυπες γραφιστικές συνθέσεις (φωτοτράπεζες), ενώ το αρχαιολογικό υλικό που χρησιμοποιήθηκε είναι ελάχιστο. Η περιορισμένη έκταση του χώρου ήταν και ο λόγος που η ελληνική είναι η μόνη γλώσσα της έκθεσης. Για τους ξένους επισκέπτες προκρίθηκε η λύση της ηχητικής ξενάγησης στα αγγλικά.

Στόχος της έκθεσης είναι, μέσα από τη συνοπτική «διήγηση» της ιστορίας της Θεσσαλονίκης, να «συστήσει» την πόλη κυρίως στους κατοίκους της και να κεντρίσει το ενδιαφέρον τους για παραπέρα γνωριμία μέσα από τα θεματικά μουσεία  και τα μνημεία της.

Η έκθεση είναι οργανωμένη θεματικά. Σε κάθε όροφο παρουσιάζεται ένα θέμα το οποίο αναπτύσσεται διαχρονικά. Συνοπτική παρουσίαση του θέματος γίνεται στον κεντρικό χώρο του ορόφου, ενώ στα περιμετρικά δωμάτια γίνεται αναλυτικότερη διαπραγμάτευση.

Πληροφοριακοί πίνακες στο προαύλιο του Πύργου δίνουν τις πρώτες πληροφορίες για το μνημείο και το περιεχόμενο της έκθεσης.

Πληροφορίες
Άτομα με κινητικά προβλήματα μπορούν να ξεναγηθούν εικονικά στους πληροφοριακούς σταθμούς του ισογείου. Ο περιορισμένος χώρος και η εσωτερική διαμόρφωση του μνημείου, καθώς και η ανάγκη διατήρησης σταθερών κλιματικών συνθηκών επιβάλλουν ορισμένο αριθμό επισκεπτών ταυτόχρονα, με ανώτατο όριο τα 70 άτομα, και δεν επιτρέπουν τη λειτουργία βασικών υποδομών, όπως τουαλέτες, αναψυκτήριο, βεστιάριο και φύλαξη αποσκευών. Διατίθεται ακουστική ξενάγηση στα αγγλικά.

Το Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού με χαρά σας ανακοινώνει την αντικατάσταση των παλαιών μηχανημάτων αυτόματης ηχητικής ξενάγησης (audio guides) του Μουσείου του Λευκού Πύργου, με νέα, τελευταίας τεχνολογίας. Επιπλέον, ο επισκέπτης έχει τη δυνατότητα, εκτός από τα προϋπάρχοντα αγγλικά, να ξεναγηθεί και σε τρεις ακόμη γλώσσες, στα ρωσικά, τα τουρκικά και τα γερμανικά.